Од страна на Театар Комедија, од кај бистрото, има мурал со очи и врата што ја викаат „панична“. По ходникот право, па десно, па прва десно има уште една. Кога ќе се отвори, заплиснува мирис на омекнувач и тазе испеглани алишта. Со куп чевли по рафтовите и тазе средени облеки на закачалките, тоа е една од локациите кадешто може да се најде гардероберот Љупчо, кога не е некаде зад сцена за време на претстава за брза промена на костимите.

Забелешка: „Обични луѓе“ е подкаст наменет за слушање. Во него е вграден голем труд за монтирање, музичка илустрација и течна аудио нарација. Транскриптот е наменет само како помошно средство, особено доколку архивските материјали се со понизок квалитет. Во сите други случаи ве поттикнуваме да ги слушате, а не да ги читате епизодите. Ви благодариме.

(музика Велвет шедоус – генерирана со ВИ)

Илина:
Во филмот The Dresser од 1983-та, со Алберт Фини, главен лик е всушност сиротиот Норман, гардеробер на остарениот и по малку пореметен актер. И покрај неговото официјално звање, тој е многу повеќе од некој што се грижи за костимите. Норман го полни коритото со вода за капење и со лактот ја проверува температурата. Го чека стариот позади сцената на крајот на претставата со чаша црно пиво. Ги поднесува неговите панични напади и цинични забелешки. И сето тоа, за на крај да не се најде ни во посветата на мемоарите на актерот. „На столарите, електричарите, сценските работници…“ гласи таа, редејќи ги сите можни функции во театарот, без да го спомне гардероберот.

(џингл Common Peoplе)

Илина:
Во оваа епизода од подкастот Обични луѓе ќе го запознаеме Љупчо Атанасоски. Неговата работа е малку поедноставна од онаа на Норман, но не е воопшто лесна. На сајтот на Театар Комедија неговото и имињата на другите гардеробери ретко се среќаваaт. Предност имаат сценографите, костимографите, тон-мајсторите, светлото. Токму затоа оваа епизода му ја посветуваме нему и на неговата професија.

„Од страна на театарот ќе видиш има мурал со очи. Тука има една врата, ја викаме панична. По ходникот право, па десно, па прва десно. Тука е пералната“ – ми објасни Дарко, директорот на Театар Комедија.

Кога ќе се отвори вратата заплиснува мирис на омекнувач и тазе испеглани алишта. Две машини за перење, даска за пеглање, куп чевли по рафтовите и тазе средени облеки на закачалките. Тоа е една од локациите кадешто може да се најде Љупчо, кога не е некаде зад сцена за време на претстава за брза промена на костимите или по гримиорните на актерите.

Љупчо:
Па сега конкретно гардеробер е… како професија може да ја дефинирам – човек што е поврзан со актерите пред сѐ. Се средуваат на пример костимите на актерите, се пеглаат, се перат. Од претстава за претстава се пази дали има нешто подоштетено да се прикрпи, да се закрпи и така натаму. Да бидат цело време треба чисти, средени, нормално во зависност сега ако некоја претстава налага да има некој прљав костим, да треба да е таков механичар или не знам, само во тој случај се остава. Иначе у принцип треба да е сѐ средено. И динамиката на работа се одвива со тоа што актерите имаат промени на самата претстава. Они на пример се случува во претстава да има актер повеќе од седум-осум ликови различни. Во тој случај тој треба да е различно облечен. За тоа му е потребно помош од страна на гардероберот во случајов. И во зависност од која страна на пример ќе излегува, има една страна од кај суфлерот, другава страна од кај инспициент и се договараме претходно на пробите додека не бидне премиерата на пример, се договараме кој од која страна да го чека. Дали е женски актер ако е – женскиот гардеробер, пошто сме поделени – машки гардеробер сум јас, колешката Бети е женски гардеробер. И во тој случај ние уствари му помагаме на актерот во пресоблекување, во облекување, во брзата… таа брза промена ние ја викаме за да може тој… во публикава тоа е неприметно дека нема време он поише од реално три-четириесе секунди да не е на сцената.

Илина: Значи ти си вклучен од самиот почеток на проба…

Љупчо: Од процесот малтене од пробата кога ќе почне техничка проба, а она читачка проба што ја викаме, тука не сме потребни реално. Кога ќе наближи више процесот при крај, последната недела дена да речам, десетина дена активно сме вклучени во секоја проба и ги детализираме тие работи, дали има потреба од промена, дали ми требаш ваму, стој ако не ваму да ти ја подадам капата, оди од таму да ми ја вратиш.

Илина: Дали ти во главата ги чуваш тие работи или имаш некој начин да си водиш белешки?

Љупчо: Па си водам белешки у принцип. Зависи од процесот, ако е покомплициран и пообемна претстава некоја, знам да запишам. А генерално со текот на времето, со искуството веќе се навикнуваш, се… како да кажам, се снаоѓаш.

Работно време класично немам. Генерално се договараме, односно јас си го организирам, од сабајле на пример се средуваат костимите за вечерашната претстава или од денес за утре… и за три дена унапред знам да исперам, за пет дена на пример, да биде средено, скоцкано и само се мести по гримиорни, тоа се простории од актерите, се местат потребните костими, тој што му е за почетен костим го викаме за да почне претставата и после се движат работите нормално како по побарување.

фото: Пералната на Љупчо

Илина:
Дали во своите шест години работа во Театар Комедија може да издвои една претстава која му претставувала посебен предизвик?

Љупчо:
Па да, добро прашање. „Илуминати“ која што вечерва игра таа би ја издвоил како посебно атрактивна за гардеробер. Што е карактеристично во таа претстава е што двајца актери, машки актери имаат негде едниот и другиот по три-четрнаесет ликови различни. На пример еднаш е Циганка, еднаш е сељак, овчар, еднаш е џандар, па мафијаш, па политичар. И сега тука е интересното кај што е баш предизвик и е задоволство да се работи таа претстава затоа што има динамика на целиот процес. Цело време од една страна, па од друга му се префрла друг костим, па со тој костим завршува, па му се спрема трет, па четврт. Така да таа би ја издвоил како претстава што ми остаила така поспецифична динамика некоја.

По правило костимографот нас… поголеми проблеми со костимот кога ќе настанат, од типот да се распара цела ногавица, пријавуваме кај костимографот и негова надлежност е, односно негова работа е да ни го врати костимот во првобитна состојба, кај што треба да се сошие, на машина да се помине, не знам да се средат кондури што не можам јас да ги залепам сега реално со секундарен лепак, брзопотезно. Кај што треба да се интервенира во сервис.

Илина: Значи тоа е за сервисирање. А во почетните фази нема врска.

Љупчо: Да. Почетните фази немаме потреба мислам.

Илина:
Пред да го добие ова работно место Љупчо не знаел ништо за тоа како функционира театар, ниту за костими и различните видови материјали и начини на нивното одржување. Се научил тука, како дел од тимот.

Љупчо:
Театарот и сцената е баш она тимска игра. Не е само нити на актерот, да искочи актер, глумам и крај. Све е врзано, од светло, од тон, од декоратер – сценски работници се тие, сценци. И ние сме уствари сценски работници генерално, техничка служба. Гардеробер, шминка, фризура сѐ е тоа врзано, ланчан систем.

Има трчање во моменти. Има баш трчање. Знам кога беше пар-распар има една исто брза промена на пример искача од таму, по ходник по него идам паралелно трчам, се враќа он, јас со мене бермудите му ги држам, он ги облака по пут, па… Има, има.

Илина: Значи мораш у секој момент да си сконцентриран ти и слушаш шо се случува…

Љупчо: Интерфон.

Илина: Интерфон.

Љупчо: Да, да, да.

Илина: И не може да се запиеш или не знам што.

Љупчо: Не, не. Има лефтерни претстави од типот на промени околу костими али пак треба да си да кажам сконцентриран додека не заврши претставата да не се опуштиш затоа што они искачаат… Една реплика има на пример, па искачаат една екипа, други двајца влагаат, па овие посла пола саат ќе влезат што излегле првиве. Може да му се деси копче да падне не знам, може. Треба да го следиш цела претстава што праи, кај праи, кај ќе остави. Затоа што ко ќе заврши претставата он си оди у гримиорна, се пресоблака и си оди дома. Моја одговорност е дали шешир носел, дали носел не знам ракавици, па на сцена остануваат тие ракавици, таква е режирана претставата. Сега ја ако не го запазам тој момент тој кај ги остава, што ги остава ќе дојдам после на собирање, ќе ги утепаш од барање, не можеш да ги најдеш.

Тука е да речам и стресен моментот, дел и стрес има затоа што е жива материја, директно е, сега на сцена, нема назад. Ако го забораиш нема тука – ај чекај, врати пак да видиме. Така да тој момент е… али у секој случај е предизвик баш. Мислам и уживам, како да кажам, уживам во моментот.

Илина:
Го оставивме Љупчо уверени во неговата љубов кон ова занимање. Беше некаде околу 16 часот, почна да се смрачува. По некое време светлата на сцената ќе се запалат и ќе почне уште една претстава. Неа гардероберите нема да можат да ја гледаат бидејќи ќе мора да бидат на штрек на некои од излезите од сцената, со шапките, бермудите, појасите и патентите што понекогаш заглавуваат. И секогаш со екстра копче, ако некому му се скине среде претстава.

(Common People)

Илина:
Ова беше 41-та епизода од подкастот Обични луѓе. Аудио монтажа: Бојан Угриновски. Транскрипција Ана Ашталковска Гајтановска. За фотографии и целосен транскрипт посетете ја нашата страница www.obicniluge.mk. И појдете на некоја од претставите на Театар Комедија – имаат нови седишта во гледалиштето, мурали по ѕидовите и супер екипа.