Бебешки плач, авионско брмчење, турбо фолк, прдење…
Истраживме како звучи македонската проза низ дела на 12 писатели од различни генерации. Врз основа на нив композиторот Гоце Симоноски состави оригинално дело под наслов „Звучни пејзажи“ (Soundscapes).

Забелешка: „Обични луѓе“ е подкаст наменет за слушање. Во него е вграден голем труд за монтирање, музичка илустрација и течна аудио нарација. Транскриптот е наменет само како помошно средство, особено доколку архивските материјали се со понизок квалитет. Во сите други случаи ве поттикнуваме да ги слушате, а не да ги читате епизодите. Ви благодариме.

С1Е8 – Транскрипт

Првата епизода на овој подкаст беше направена пролетта 2020, кога неколкудневните карантини овозможуваа продолжени периоди на необична тишина. Во градот почна да се слуша пеењето на птиците (звук на птици), се нагласи продорниот звук на моторчињата за разнесување брза храна (мотори), забрзаните чекори на малубројните минувачи.

(полека вревата се засилува)

По неколку месеци соничниот пејзаж е променет, а уличната врева создава илузија дека нештата се нормализирале. Продолжуваат прекинатите градежни зафати – од зградата до нас сега постојано се слушаат дупчалки, вртење на мешалки, довикување на работниците. Дури и кога нема никој, церадата поставена на фасадата произведува трепетен звук, како крилца од инсект. 

Работата на аудио подкаст нè направи посвесни за звуците околу нас и како тие влијаат врз начинот на којшто размислуваме и раскажуваме. За нив, не само како за „декорации“, туку како за интегрален дел од нарацијата, во која понекогаш еден звук може да е главен, а невидлив лик. За неговата поврзаност со несвесното на текстот, кое подземно клокоти и бучи, но кое често не успеваме да го слушаме.

(Common People)

Јас сум Илина Јакимовска.  

Јас сум Татјана Б. Ефтимоска

Тања продолжува:

Оваа епизода на подкастот „Обични луѓе“ е прва направена во тандем, а нејзина тема се звуците во македонската книжевност. Одбравме (или нè одбраа) 12  автори, кои припаѓаат на различни генерации и книжевни стилови. Звучниот пејзаж во нив ни се виде, поточно – ни се чу, мошне релјефен, полн со значења заеднички впрегнати во она што се нарекува авторска намера. Тој се состои од звуците на природата, на културата и технологијата и, секако, од – тишината, како најкомплексно отсуство на звуци.

(музика)

Сакавме да видиме како БУКВАЛНО звучат нивните книги, романи и збирки раскази. Кои се доминантните звуци? Дали низ нив може да се следи некаква сонична историја, на звуците со кои живееле овие автори и кои можеби несвесно ги вградувале во своите книги? 

[Илина]

Како инспирација ни послужи книгата „Врева во американската книжевност 1890-1985“ од швајцарскиот автор Филип Швајгхаусер. Низ неа, тој ги следи звучните пејзажи на американскиот натурализам, модернизам и постмодернизам. Наместо ваквиот хронолошки пристап, ние одбравме да ги детектираме доминантните звуци во прозни дела на 12-те македонски автори и да ги групираме согласно нивната сродност. Потоа, да видиме каква функција вршат во самите дела, односно дали има разлика во начинот на кој авторите свесно или несвесно ги користат звуците во склоп на своите нарации?

[Тања]

Вревата е аудитивно контроверзна појава. Или ти се допаѓа, најчесто ако си дел од неа (на плажа, да речеме), или не можеш да ја поднесеш. Ретко предизвикува рамнодушност кај слушателот, а кај читателот, пак, ич. Кај авторите што ги читавме вревата е застапена во повеќе манифестации на нејзиното основно значење – растење, созревање, нов живот. Кај што има врева, таму животот врие.

(школска врева)

Романот „Улица“ на Јаневски е билдунгс-роман за момчето Јане Славковиќ, кое според зборовите на оние што најмногу треба да го поттикнуваат растењето и самодовербата – професорите во гимназијата – полека од глагол („оглупавува“) станува придавка („глупав“). За среќа, таквите професори не успеваат во својата намера да смачкаат секаков знак на младешки бунт, зачнување на достоинството кај личноста и нејзина самосвест. Во гимназијата им се случува бунт на постарите средношколци, односно на матурантите. Вревата овде е најубавиот чин на човечкиот исконски пркос, на прометејскиот порив за таткоубиство, се разбира во симболичка смисла – особено пожелен кога тој татко е лажен родител и автократ.

(звук на барабани)

Кај Димитрие Дурацовски во Инсомнија се јавува брилијантен пасус за обредните барабанџии во Каланда, родното место на Луис Буњуел. Тие ја оплакуваат смртта на страшниот Велики петок, за радосно да го пречекаат новото раѓање на животот во недела, на Велигден. Мошне торжествено и човечки натприродно напорно прозвучува фактот дека нивното удирање по барабаните трае без престан од Велики петок напладне до утрото на Велика сабота, а потоа од 5 часот попладне во сабота до недела напладне. Рацете на барабанџиите се ишарани со крвави пликови од удирањето, што дополнително го засилува ефектот на нивното симболичко соживување со Божјиот син.

(црковна камбана)

Онаму каде што има звук има и живот. Самиот наслов на романот на Димитар Башевски, „Нема смрт додека ѕвони“, укажува на важноста на биењето на селската камбана како знак дека во инаку опустеното село уште има по некој човек. На прашањето „За кого бијат камбаните?“, тој звук како да вели – за тебе.

[Сенко Велинов, извадок од „Нема смрт додека ѕвони“]

• Почекајте, сега ќе ја удрам камбаната.

На половина од ридот што се надвиснуваше над селото, навистина имаше камбана. Ѕвоното висеше насреде едно скеле, или поточно куле, направено од греди. И додека луѓето без збор седеа под сенката или стоеја на широкото пред задружната зграда, од ридот се огласи ѕвон, силен и продолжителен. Се разлеа низ пределот како алилуја, лебдеше во просторот и просто мамеше на излегување, на одење некаде, на собир. Но од куќите не се појави никој, селото стоеше празно, а во неговата шуплина само ѕвонот се гнездеше како јужен ветер.

Камбаната во Стрелеско често ѕвони. Зошто ѕвони, никој не кажуваше. Луѓето ја биеја камбаната, а велеа: Не знаеме зошто, само ете така! А сепак, тие си знаеја во своите души, во своите срца, дека смртно се исплашени од мирот. И ја биеја камбаната за да веруваат дека се додека ѕвони, нема смрт, нема исчезнување. Тие се плашеа од штамата, а камбаната беше силна и беше спомен, замена за некои веќе исчезнати гласови.

[Тања]

Кај некои од авторите постои една друга честа манифестација на ритуална врева – аплаузот. Плескањето со рацете е културолошки знак. Чин на поздравување, одобрување до воодушевеност од страна на колективот при некаков јавен настан, својствен за академските средини и културните институции. Но добро, за да го чуете ова, не треба да читате книги, можеби би рекле. Што е специфично за аплаузот кај некои од авторите што ги зафативме?

(гужва, скандирање)

Аплаузот кај Петар Андоновски, во тазе романот „Лето во кое те нема“, се случува во еден коктел-бар на плажа, за време на една забава под маски и е дополнет со скандирање. Маските се земени од култната „Алиса во земјата на чудата“, а целата атмосфера е благо фантастична манифестација на животна радост. Маскенбалот уште од древните времиња на неговото воспоставување претставува ослободување на културните стеги, разуздување на јазикот, телото и однесувањето. Андоновски се држи до тоа значење и овде, а фантастичната атмосфера е благо приподигната од интертекстуалното вплетување на Алиса. Аплаузот е природната заднинска врева на целата сцена.

(бурен аплауз)

Кај Иван Шопов, во расказот „Приказна Е“, аплаузот е генијално осмислен. Каков пресврт: На актерите им ракоплеска единствениот присутен гледач, ликот Е, и притоа одлично глуми дека му се допаднала лошата глума на актерите и, воопшто, здодевната претстава без очекуваната кулминација – па поради тоа, тие му возвраќаат со искрен и силен аплауз од сцената. Аплаузот е ехо, огледален и истовремено искрен и куртоазен. Онака како што Горан Стефановски го опиша во 32.-та конзервирана импресија: „Ете, на пример, вечерва – аплаудирав не затоа што претставата посебно ми се допадна, туку затоа што сакав на актерите да им е убаво.“

(циркуска музика)

Во еден од најубавите романи посветени на детството што воопшто сум ги читала (Маџун), аплаузот не е баш аплауз, а карневалската сцена на толпа, профана атмосфера и многу кич е сместена во – циркус. Циркусот е место каде што слонови, жирафи и коњи гледаат како луѓето од себе прават мајмуни, ќе рече Емброуз Бирс во својот „Ѓаволски речник“. Поточна дефиниција – здравје. Циркуската скаредна сцена во „Маџун“ на Влада Урошевиќ содржи неколку нивоа на човечко мајмунисување, како звучна торта: анонимни извици на некој од задните редови на толпата, гласни мрморења на незадоволство, смеење, громогласен оркестар и најпосле, изнуден аплауз.

(слаб аплауз)

[Илина]

Иако звучи така, тишината во книжевноста не се сведува само отсуство на звук. Кога композиторот Џон Кејџ во 1951 ја посетил најтивката соба на светот, дизајнирана за истражувачки цели на Универзитетот Харвард, тој очекувал токму таква, целосна тишина. Наместо тоа, за време на целиот престој слушал два звука, еден висок и еден низок. Кога се побунил дека собата не е „глува“, односно целосно тивка, инженерите му објасниле – дека она што тој го слуша се звуците на сопствениот нервен систем и крвотокот. Додека е жив, човек не може да ја доживее совршената тишина.

(звук на срцебиење)

Токму такви се тишините во разгледаните дела: полни со значења, такви што можеш да се почувствуваат дури и материјално, како да ги сечеш со нож.

(нож)

Иако „Не одам никаде“ на Румена Бужаровска е збирка раскази, секој од нив со различни ликови и дејства, два звука доминираат низ целата книга. Детското пискање и викање. И обидот тоа пискање да се стиши, да се дисциплинира со гласно ш’шкање.
Во расказот „Цице“, на пример, еден библиотекар на неколку пати се обидува да го смири кенкавото бебе на  пријателката која му доаѓа на посета во Универзитетската библиотека.

[Сенко, од расказот „Цице“]

„МА-МА“, гласно и луто викна Ева, наеднаш.

„Шшшш“, се штрекна Јован и го стави прстот на уста, „Горе се читалните“.

…Би те однел во депото каде што имаме интересни книги, ама и таму има прашина…шшшшшшшшшш!“, повторно се обиде да ја замолчи Ева, која почна гласно да изразува досада. Нејзиното тенко гласче ја исполни мрачната аула на библиотеката.“

(бебешки плач)

[Илина]

Стишувањето како знак на послушност, но и на табуизираност на она за што се молчи, е присутно и во расказот „Свети Никола“ од збирката „Припитомување на кучката“ на Венко Андоновски. Овде тишината е на трпеза, за време на семејната вечера. Денот е свет, па на ваков ден е уште поважно да се исполни нечија детска желба, која ја бара паричката во лебот како да го бара татковото присуство. Така, тишината станува и алегорија на отсуството на таткото, матно и загадочно како темнината во таа светиниколска ноќ.

(TV статичка врева)

На тишината во симболичка смисла, како изолација и можност за свртување кон себеси се однесува цел краток расказ на Оливера Ќорвезироска, од збирката (Со)шиени раскази:

„Совршено го слушам секое отварање и затворање на вратата што никогаш и не постоеше. Песните стојат во совршено обезвучен ред пред мене, една по една, за да ги сакам одново. Тон по тон. Совршено сум глува со своите совршени слушалки. Каде е вратата?“

(отварање врата)

[Тања]

Во имитирањето на светот околу себе, книжевнoто дело неизоставно ја внесува природата, па дури и кога сетингот е првенствено урбан. Звуците на природата се првите што читателското око, уво де, ги фаќа во звучниот спектар. Кога тетките на детето раскажувач во „Маџун“ го покануваат да ја допре до увото спиралната школка донесена од Солун, тој во неа го слуша морето, она од предисториските времиња, за кои му раскажува дедото. Шумот на школката за него станува телефонска комуникација со минатото во кое времето било непрегледно, рамнодушно и вечно, како и морето.

(шуштење на школка)

Во вонвременска димензија е пренесена и раскажувачката-авторка (намерно по овој редослед) Мами, или Јагода Михајловска-Георгиева, во хималајскиот роман „Каменот од твојот ден“. Хималаите се вечни и строги како времето, а на едно место постои прекрасна контрапунктивна поставеност на реката Лангтанг кола: таа е брза, бучна и сета во нескротливо движење. Целата сцена е синестетичка бидејќи во неа се измешани дразбите: влажниот допир станува боја, бучавата станува видлива и обилна пена, затоа е и реката – Млечна. Контрапунктивен е и дијалогот меѓу Хималајците и величествената водена струја: додека таа пее, тие пред неа можат само да молчат.

(Брза река)

Една од култните сапунски серии на нашето детство се викаше „Птиците умираат пеејќи“, снимена според романот на австралиската писателка Колин Мекалок. Токму за една таква сцена на смрт на славејот раскажува цимерот од болничката соба на Јане Славковиќ во романот „Улица“ на Јаневски. Тој тврди дека луѓето што ја сакаат природата и птиците умеат да разговараат; додека човекот-дулитл свири на кавал, славејот му се огласува во муабет, се исповеда во својата песна додека „не му пукне малата душичка“.

(Славеј)

Во книжевноста на 12-те автори, звуците на природниот пејзаж ги потсетуваат ликовите дека човекот е суштество на природата, дека таа е неговиот единствен храм, а тие се благодарни за таквото потсетување, го прегрнуваат и му се поклонуваат.  

(Славејот се прелева во роботски, машински звук)
 
Наспроти природните звуци кои книжевните ликови ги доживуваат како континуум на себеси, звуците на техничко-технолошките изуми низ книгите што ги исчитавме се понекогаш заканувачки, агресивни и опасни. „Инсомниа“ на Дурацовски е мошне интересен постмодернистички текст во којшто нефикцијата има засебна естетика и изненадувачки силен катарзичен ефект, како да е фикција. Во телефонскиот разговор меѓу Димче Дурацовски и југословенскиот авангарден поет и уметник Вуица Решин Туциќ, Вуица ги очекува авионите на НАТО-силите што ja бомбардираат Србија во 1999 и мрачно се радува на перформансот, како што го нарекува. Го изострил својот слух да го препознава типот на авионите според нивните звуци и му се извинува на соговорникот што ќе го прекине разговорот затоа што мора итно на балкон. Реалноста е дистопична.

(Авионска бучава)

Авионите што сеат уништувачко семе од својата утроба, на оние оригиналните фашисти, се слушаат и во романот „Маџун“ на Урошевиќ, во една гротескна сцена во која дедото среде дворот, на грамофон го пушта Вагнер не би ли го спречил смртоносниот дожд. И двете множества звуци се свечени и моќни, оние на смртта и на убавината. На едно друго рамниште или во некоја друга димензија, речиси се поистоветуваат.

[Сенко, извадок од „Маџун“]

Одеднаш гледам дека дедо ми излегува од „домашниот влез“, го носи, со очигледен напор и бревтајќи, тешкиот грамофон во преграб и додека ние стоиме пред отворениот влез од визбата, вчудовидени и не сфаќајќи ништо, тој го положува на средината од дворот. Се наведнува и става врз него една плоча. Ја врти рачката со која се навива пружината. Има еден миг неверојатна тишина, а потоа низ дворот, среде растрчаните кокошки, одекнува громогласно хор. „Нибелунзи!“ најавува со торжествен глас дедо ми, свртен кон нас. Небото е ведро, зеленилото е мирно, а хорот ги крева своите гласови како да пречекува некого – некого што е добар, голем и благороден. Авионите не можат да нѐ бомбардираат бидејќи сме заштитени од оваа музика. Јас сфаќам дека покрај ваква музика никој не може да прави лоши нешта. Никој не ни може ништо.

Одделувајќи се од биењето на барабаните што доаѓа од грамофонот, на небото станува сѐ поприсутно бучењето на авионите. Тоа станува сѐ позаканувачко и сите ги креваме погледите кон небото, каде што сѐ уште не може ништо да се види.

Одеднаш некој свикува: „Еве ги!“ На грамофонот се слушаат труби, потоа заѕвонуваат тасови, оркестарот грми.

Брзаме во визбата, следени од свечената музика.

(Музика од филмот „Апокалипса сега“ – Вагнер)

[Тања]

Сепак, далеку од заканувачки и насилен, постои еден романтично-носталгичен звук на машина за пишување, во романот „Шрапнел“ на Игор Анѓелков. Нема некогашен сопственик на таква машина којшто не би се разнежнил над специфичниот остар звук со којшто секој а дирка ја отпечатуваше својата буква врз хартијата и магичниот звук на крајот од редот: „пин!“ кој долго одѕвонуваше во ушите.

(Mашина за куцање, пииин!)

Носталгичен, дури и успокојувачки тон, кај некои автори има и вревата која доаѓа од превозните средства: рамномерното тропкање – туп-туп – на белите фосфорни плочки на автопатот и штракањето на трепкачот кај Румена; бучењето на старата Застава 101 на Плетвар кај Оливера; возот кај Башевски, кој го илустрира контрастот меѓу старото и новото.

[Сенко, извадок од „Круг“]

Возот завиваше и помина преку едно мовче кое го препознав, се чудев како не се урна тоа мовче, а потоа профучи покрај осамена куќичка. Се слушна еден силен вик ееееј! И пак, еееееј! Помислив дека е писок на воз, но овој воз не беше од традиционалните возови, не беше од старите возови на ќумур кои толку карактеристично пискаа, ухууууу! Таквиот писок на воз ние од Маказар добро го знаевме. Кога ќе го слушневме се стресувавме. Тој писок на возовите на станицата наблизу, беше последниот поздрав, збогување со нашите кои заминуваа преку море. Низ фијукањето на возот, сега повторно се слушна оној вик ееееј!

[Илина]

Убедливо најбогата категорија звуци во одбраните македонски прозни дела е онаа со музика. Сите анализирани дела содржат музика, иако некои од нив ечат, а во други таа е само суптилна позадина.

Народните кај повозрасните автори како Библил пее в планина од „Круг“ на Башевски, асоцираат на детството и на барем замислена селска идила.

Спротивно на ова, „Кажи кажи либе Стано“ кај Бужаровска, е употребена во гротескна сцена во која партнерот на нараторката која не може да има дете ја свири на виолина со насолзени очи пред странски гости:

(виолинско интро на „Кажи, кажи“)

Истиот начин на претставување на народна песна се случува и во друг расказ од оваа збирка, под наслов 8 март. Во него професорката Весна е поканета да учествува со своја точка на прославата на празникот, со други „истакнати“ жени од заедницата. По долги години таа ја симнува тешката хармоника од орманот и  почнува на неа да вежба две песни – „Бич“ од Мередит Брукс и феминистичката „Назад назад Калино моме“. Пред организаторката, сопругата на американскиот амбасадор, се обидува да објасни што се случува во песната, на воодушевување на присутните:

Назад назад Калино моме: Ит из брутал сонг, скандалос. Мен лавр сез то вуман лавр: гоу авеј, гоу авеј. Ши донт уант ту гоу авеј! Мен из мерид, хез чилдрен. Калина сез хим: ај вил…чума како се вика?

Нејзиниот настап е фијаско

(звуци од хармоника што издишува, свири Јордан Костов)

Она што е интересно е дека сосема истата песна е единствената народна спомната во збирката „Сошиени раскази“ на Ќорвезироска, каде одекнува од радио на еден камион со кој авторката и нејзината колешка, Оливера Николова, пристигнуваат до Битола откако кај Плетвар им се расипува спомнатата Застава. А овој расказ се наоѓа непосредно пред друг, во кој главен лик е токму – Румена Бужаровска!

Еден од современите македонски автори во чии дела музиката е постојан придружник на нарацијата е Игор Анѓелков. За неговиот роман „Крај пат“ тој дури режеше и ЦД-а кои ги делеше бесплатно, во пакет со книгата. Музика има и во неговиот најнов роман, Шрапнел од 2020: Џорџ Мајкл, Боуви, британскиот инди бенд Дотер, Рејдиохед, Бек. Интересно е дека и покрај напредната музичка технологија, и тука, како и во други современи романи, се среќава грамофон и грамофонски плочи, како дел од интимната историја. Оттаму, сцената во која сопругата на нараторот ги фрла винилите низ прозорец е симболична за кризата низ кој поминува нивниот брак

(крцкање на плоча)

Во „Инсомнија“ на Димитрие Дурацовски, пак, плочите и рок музиката која доаѓа од нив симболизираат бунт, знак се на придвижување на работите во инаку застојаната провинција. Таа е на за многумина неразбирлив јазик, и зборува за некој друг град, и за некои други деца.

(If you’re going to San Francisco)

[Сенко, извадок од „Инсомнија]

Утредента кај мостот, Господинот случај. Ненадејна средба со Владимир Тунте, колоритен лик од хипи-деновите. Секогаш кога ќе се сетам на тие денови, пред очи ми е и тој. Помислувам тогаш на Хејт Ешбери, на Емет Гроган, на Тимоти Лири и на Боб Дилан. По цел ден ја слушаме песната Ако дојдеш во Сан Франциско на „супрафонот“ во книжарницата среде чаршија, а звучникот е изваден надвор, ечи гласот на Скот Мекензи, кој пее за некоја далечна земја Калифорнија, за некој град, за некои деца. Ненадејно доаѓа отспротива, од својот дуќан, мајсторот Бранко Пинто, кројач за капи и за специјални гаќи за капење со врвца, и вели: „Доста, бре, со тој сан Франциско, ќе ви го скршам грамофонот од глава. Одете на плажа како сите нормални деца, што сте застанале тука, по цел ден нѐ малтретирате со тој Сан Франциско.“ 

И спомнувањето на музика од поранешна Југославија има носталгичен ефект и е испреплетена со спомени од младоста подтекст. Азра, Здравко Чолиќ кај Оливера Ќорвезировска во расказот „Конфабулација“, исто така свирени на грамофон, Тоска 10, спротивставени на поновите и македонски Т.Б. Трачери и Фолтин. Слична спротивставеност на музички старото, со музички новото, но овој пат со етнички подтекст, има кај Елизабета Баковска, во романот „Пат за Дамаск“. Рибља чорба наспроти Леб и сол и Мизар, последниве како симбол на коренот и културниот идентитет, чие слушање го премислуваат главниот лик да ја напушти татковината.

(интро од Ходен же – Мизар)

Музиката е знак на живот и водилка низ премрежја и во „Каменот на твојот ден“ на Јагода Михајловска Георгиева. Додека нараторката ги искачува Хималаите, речиси сѐ е надреално, вонискуствено. Но врвот на таа надреалност во којашто живее Мами е кога во далечината слуша инструмент за којшто не е сигурна дали е халуцинација. Звукот е сирена: ја тера да ги прекрши правилата, да излезе од групата, да се оддалечи обидувајќи се да го пронајде неговиот извор.

(непалски дувачки инструмент)

Еден од најинтересните раскази во музичка смисла е оној на Ќорвезироска под наслов „Аспиратор“. Во него извесна д-р Патарова бара стан во Скопје за да специјализира гастроентерохепатологија. Конечно го наоѓа, но бргу сфаќа зошто „имала среќа“. Во соседниот стан живее згоден младич кој дење-ноќе пушта страотно гласна музика која таа не може да ја поднесе. Така музиката всушност се претвора во аудио насилство, во бучава

(турбо фолк)

Стоја, Ивана, Цеца, Аца Лукас

Докторката прво се обидува со молби. Потоа купува тампони за уши. Но на крај, пред да донесе одлука дека сепак ќе мора повторно да се сели, наоѓа спасоносно решение: го пушта аспираторот на најсилно, на тројка. Така една непријатна врева покрива другата, поголема и понепријатна.

[Илина]

Ако музиката е најчестиот звук кој се среќава во разгледуваните дела, тогаш невербалниот говор и телесните звуци се оние најтивките и најретко спомнуваните. По некое ц’цкање во знак на негодување. Пссс-кање кое значи „се разбира“. Плескање со дланките врз колената, како знак за подготвеност за акција. Речиси сите ликови во разгледуваните книги слушат, трпат, уживаат или се сеќаваат на одредени звуци. Но ретко самите ги произведуваат. Особено се ретки табуизирани звуци, кои асоцираат на физиологија или на секс. Еден редок пример за првото е опис на прдење во „Шрапнел“ на Игор Анѓелков:

[Сенко, извадок од „Шрапнел“]

„Татко ми ретко прдеше пред нас, но омилена му беше токму приказната поврзана со прдењето на која во ситуација кога е расположен, често пати знаеше да и се наврати. Имено кога во младоста станувал рано за да се подготви за одење на работа, тој излегувал надвор во полското веце за да ја изврши големата нужда. Веднаш зад ќенефот бил кокошарникот на соседот, и кога тој ќе се распрдел, кокошките почнувале гласно да кокодакаат. Тоа го будело соседот, кој по пижами излегувал на вратата и гледал низ дворот што е тоа што ги вознемирило кокошките, бидејќи имало случаи кога во дворот знаела да намине и ласица а потоа и да си замине со добар плен во устата. Секако, додека соседот ја испитувал ситуацијата, прдењето за момент било ставено на пауза, но штом тој ќе се повлечел во куќата, продолжувало гласното испуштање на издувните гасови со уште поголем интензитет, а кокошките продолжувале да се избезумуваат од кокодакање.“

(кокошки)

Во однос на сексуални извици или звучни назнаки дека некој некаде има секс, сретнавме само два примери. Кога во расказот „Чероки црвено“ на Бужаровска детето на два пати слуша удирање на рамката од креветот во ѕидот од родителската соба. И втор пат, многу поексплицитно, кај Елизабета Баковска. Повторно сведок на сексуален чин е дете, овој пат самата нараторка, која ги гледа, но пред сè ги слуша во темнината, татка си со маќеата. Офкањата кои притоа се слушаат од спалната симболично се поврзуваат со офкања и повикување на Господ, ама од болка, на нејзината покојна мајка, која умрела во истиот кревет.

[Илина]

Читањето е активност што се одвива во тишина. А звукот, откако еднаш ќе биде опишан со зборови, се сели во сферата на вербалното. До сега соничниот пејзаж во дел од македонската книжевност го опишувавме со зборови. Но како би звучел тој без ваквиот „превод“?

Го замоливме Гоце Симоноски, композитор и автор на книгата „Едно: разоткривање на мистериите на природата и музиката“ да ги вклопи во свое оригинално дело. Слушнете како звучи македонската книжевност:

„Саундскепјс“ – композиција на Гоце Симоноски (целата тука)

[Тања]

Сигурни сме дека истражувањето на звуците кај овие 12-мина автори заслужува цела студија, можеби дури и книга, како онаа на Швајгхаусер. Тешко е да се изведе некаков хомоген заклучок за аудитивниот аспект на македонската книжевност, но се уверивме во едно, добриот писател е извонреден слушач. Дискретно или наметливо, звуците во неговиот книжевен свет се внимателно избрани за да ја оживотворат приказната и да го збогатат сетилното искуство кај читателот. Тоа дефинитивно се случи со нас, додека ја слушавме македонската книжевност. Таа звучи – симфониски. 

(Common People)

Jас сум Илина Јакимовска.
Јас сум Татјана Б. Ефтимоска.

(Тања продолжува) Во оваа епизода од подкастот „Обични луѓе“ се обидовме низ звуци и зборови да го опишеме соничниот пејзаж на македонската книжевност. Изборот на некои други дела и автори сигурно ќе придонесеа кон неговата шареноликост и сложеност.

[Илина]
Му благодариме на актерот Сенко Велинов за читањето на извадоците. И на композиторот Гоце Симоноски за оригиналното дело напишано врз основа на детектираните звуци. За транскрипт на оваа епизода и за слушање на целата композиција посетете го нашиот сајт обичнилуѓе.мк. До следната епизода, уживајте во привремената тишина, која никогаш не е до крај тивка.