Шест години од детството поминав во Атина. Јазикот го научив на школо, но и слушајќи песни со стихови од славни грчки поети. Најдобра другарка ми беше Јоана, со која ја делевме клупата.
Ова е интимна епизода за нашето, и за други македонско-грчки пријателства.
Забелешка: „Обични луѓе“ е подкаст наменет за слушање. Во него е вграден голем труд за монтирање, музичка илустрација и течна аудио нарација. Транскриптот е наменет само како помошно средство, особено доколку архивските материјали се со понизок квалитет. Во сите други случаи ве поттикнуваме да ги слушате, а не да ги читате епизодите. Ви благодариме.
S1E10 ТРАНСКРИПТ
For a fully subtitled Mac-Eng version click here/За целосно титлувана македонско-англиска верзија на Јутјуб тука
Песна: Dromi Palii (Стари патишта)
Маргарита Зорбала со стихови на Манолис Анагностакис (музика М. Теодоракис)
[Илина]
Teковната пандемија поремети многу нешта. Страв, несигурност, вознемиреност, лутина. Но за голем број Македонци ништо не можеше да биде полошо од тоа што ова лето границата со Грција остана затворена. Патиштата кои водат до Платамона, Вурвуру, Неа Мудања, до Средоземното море, ќе мора да почекаат до следната година.
(песната продолжува)
Мојата врска со Грција не е сезонска. Не е поврзана само со гиро, Икеа или со морето. Живеејќи шест години во оваа земја како дете, мојата врска со неа е длабока и постојана. Како болката која ни ја нанесуваше кирија Елени, учителката со обелена коса и џиш црвено лакирани нокти, кога ни ги тегнеше ушите ако бевме немирни. Како мирисот на спржените борови иглички и шишарки на ридот Пентели близу Атина, кога сонцето лете е во зенит. Или киселоста на салатата од краставички која комшијата ја делеше со нас, децата од населбата Агија Параскеви.
За жал, не се сеќавам на името на овој стар ѕидар. Но знам дека ќерка му се викаше Асимина, Сребрена, како бојата на неговите мустаќи, натопени во узо. Тој е виновен што претерувам со оцетот во салати до ден денес.
Сите овие сетилни спомени оживуваат кога мислам на детството во Грција. Но ништо не ме трогнува повеќе од слушањето на одредена грчка музика. Песни кои моите ги пуштаа додека јас и брат ми, роден во Атина, седевме на задното седиште на белата Симка. Моравме да бидеме тивки ако сакавме да го слушнеме стариот касетофон, кој често прегреваше и ги џвакаше касетите. Една сина, со најголемите хитови на Григорис Битикоцис. И една портокалова под име „Балади“ – длабок женски и уште подлабок машки глас, кои пеат сериозни стихови за кои подоцна дознав дека се напишани од поет. Слушајќи ги научив зборови кои беа вон речникот и разбирањето на едно шестгодишно дете:
„Θα μείνω κι εγώ μαζί σας μες στη βάρκα
Ύστερα απ ‘το φριχτό ναυάγιο και το χαμό“
„Та мино к’его мази сас мес сти варка. Истера ап’то фрихто навагјо, ке то хамо.“
Имало бродолом, вели гласот. Maлкумината спасени се во кајче среде разбрануваното море. „Ќе пронајдеме суво копно, некој напуштен остров и ќе создадеме нов свет“, вели тој одлучно. Ќе изградиме куќи околу голем плоштад и на него – црква. Ќе направиме дури и нов кораб. Преживеаните од бродоломот ќе доживеат длабока старост и ќе бидат среќни.
Но, предупредуваше тој, нивните деца нема да личат на нив.
(музика)
Бев среќна за оние што се спасиле, но постојано се прашував – зошто децата нема да личат на своите родители? Дали траумата на бродоломот некако ќе ги промени? Ќе го избришат ли тие своето минато? Тогаш не разбирав. Но како што самата стареам, така значењето на спомените станува се појасно.
(музика)
Се уште ја имам музиката од двете касети во кола, на УСБ стикче. Но морам многу да внимавам кога ги пуштам. Веселите се ок во секое време – Варка сто гјало (Кајче на брегот), Матја вуркомена (Насолзени очи). Но да се пушти Ине мегалос о кајмос (Голем е копнежот на Теодоракис), со стихови од друг славен грчки поет, претставува сообраќаен ризик. Често се фаќам себеси како не поаѓам на зелено светло, длабоко потоната во стиховите:
„Είναι μεγάλος ο γιαλός
είναι μακρύ το κύμα“
„Голем е брегот/висок е бранот“, вели песната.
Eίναι μεγάλος ο καημός
κι είναι πικρό το κρίμα
„Голем е копнежот/горка неправдата.“
(продолжува музиката)
Како да се зборува за вакви чувства кон земја која е сметана за непријателска? Како да го споделиш воодушевувањето од нејзината музика и книжевност, притоа заобиколувајќи ја политиката и проблемот со името?
Јас сум Илина Јакимовска. Во оваа епизода oд подкастот Обични луѓе посветена на македонско-грчкото пријателство, ќе се обидам да покажам дека постојат луѓе на „другата“ – јужната – страна, обични луѓе, кои ги споделуваат истите убави чувства за нашата земја и нејзината музика и уметност. Во меѓувреме, ќе се обидам да ја надам мојата некогашна пријателка од основно, со која седевме во иста клупа. Нејзиното последно писмо од пред многу години, пишувано на рака, велеше: „Ти си моја сакана пријателка, и секогаш ќе бидеш…“
Барајќи ја Јоана.
(Common People)
Јанис го познавам скоро дваесет години. Се запознавме во Скопје во 2003, на првото издание на студентска конференција симболично наречена „Преминување на границите“. Тогаш тој самиот донесе 19 студенти од Универзитетот во Лерин. Зборуваме за време на крајно затегнати односи помеѓу двете држави, кога ваквиот чекор беше во најмала рака ризичен, и по неговата професорска кариера, но особено поради фактот што студентите беа сместени во домовите на своите домаќини – студентите по етнологија и антропологија од Природно-математичкиот факултет. Иако првиот ден тензијата беше силна, на последниот студентите буквално плачеа кога се разделуваа.
Таа прва средба поттикна создавање цела балканска мрежа на студенти и професори по антропологија, а по онаа првата се одржани уште 17 такви конференции во различни земји.
Денес Јанис предава во Солун. Но поголемиот дел од животот го поминал во родниот Лерин. Какво било неговото лично искуство на живеење на граница?
[Yannis Manos]
Y: The idea of being at the border was never really in a sense of a… a… of a problem, because being so familiar with all this different cultures and different groups and different languages and different kinds of music, different dances because I used to dance also… it was very natural. So crossing the border it was very natural, listening to people speaking non-Greek, or speaking Slavic, or speaking Macedonian, or whatever you wanna call them. Having people coming from Albania in the early nineties speaking with my grandmother Albanian was also very natural. My family is kind of mixed through not only blood relations but also with the relatives but… you know… came in to the families through marriages and everything. So we have family members who speak or used to speak, the previous generations arvanitika, others who grew up in village where people spoke arvanitika and dopia. Family members who get married and then migrated to the States… Family members who had migrated to the United States before 1950 and were more like pro Bulgarian ideas of you know, national ideology… And this was never an issue. It was family, it was getting together, it was close ties, it was…
I.J: They were not arguing between themselves?
Y: No, no, no. Never.
Maybe this is a good example to express that, few years ago one of my uncles, he was… he is the brother of my grandmother celebrated his sixtieth, seventieth marriage anniversary with his wife who… they both came from the same village in Northern Greece, they both speak both Greek and Macedonian and arvanitika, they both had families, family members you know covering all this range of ideologies, in Greece in the United States, in Canada. So when they celebrated this, they organized it in the Greek orthodox church in the city where they live having a band, music band of Macedonian… you know… origin, so to say, and people that were invited were both Greeks and Macedonians dancing Greek and Macedonian song and singing Greek and Macedonian in the Greek orthodox church.
[Илина]
Вака опишана, целата ситуација изгледа прилично романтично, гледано од денешен аспект речиси невозможно. Кога и зошто таа почнала да се менува?
Y: I think it has changed over the years but the more I go back to the previous decades, the more I see that the problem started to exist when somebody could be accused of not presenting himself, herself as very Greek because of not speaking Greek, or because of dancing certain dances, or because of participating in certain events or speaking non Greek in public spaces in… you know in the local town. And this was… it has been a problem in certain periods because this then gets the whole issue to a kind of political game which has very immense benefits for certain people and groups. So presenting myself as this or that might give me access to resources.
[Илина]
Долги години хоби на Јанис му било членувањето во играорна група, танцувањето и народната музика. Не е случајно што неговата докторска теза, одбранета на Универзитетот во Хамбург, се однесувала на врската помеѓу играњето и идентитетската политика во северна Грција. Дали има омилени македонски народни песни?
Y: Of course I have. I remember listening to very nice melodies since I was a kid in dance weddings, in dance еvents… I just recall right now that I am very, very fond of the song “Lazhi, lazhi Vere”, very much. I also recall the song which is “Bolen lezhi mlad Stojan”, which has also been… has also come out in a Greek version maybe four decades ago or so. And it was a song which… when my aunt, my mother’s older sister heard of this in the United States, she started crying in the 1980-ties. And then they came back just a few years ago, the whole family with her kids, and grandkids, and we were gathering in our house preparing for a marriage of my cousin who lives in Greece and we were playing this music and some people of the family were singing it in Greek, and then some others were singing it in Macedonian. The same thing! In our house yard. So these are very, very personal moments, emotional moments that of course have nothing to do with ideology, the national ideology.
[Илина]
Како сето ова влијаело врз изборот на неговата професија? Дали се одлучил за антропологијата бидејќи таа можела подлабоко да му ги објасни нештата што се одвивале пред неговите очи?
Y: Yes, I think… I would say that all this experiences of me growing up and living in a place like Florina related to the expression of feelings of people in dancing, in singing, in family occasions, and all these situations I encountered especially after 1990 and all this politization of music and dancing expressions, they were the ones that turned me to try to find answers for this for myself. Because I have learned that dancing is a way of expressing ourselves. And I would see older people in the early 1990-ties being afraid of speaking, of dances or singing anything else other than Greek. And this was very personal for me because it was existential, an existential question for me. I wanted to find answers for myself. And of course I couldn’t really you know, turn myself away from all this personal or family or even broader dramas that people have experienced in previous decades because of all these political situations that relate a cultural expression with national ideology. Which is not a given thing. It’s two different things.
[Илина]
Сепак, дали би можел толку слободно да се занимава со вакви теми доколку не заминел на постдипломски и докторски студии вон Грција, во случајов во Германија?
Y: That’s a very good question. I think if I had stayed at that time in the mid-nineties in Greece I’m not sure that I would be able to… you know take the perspectives I took when I went abroad. Maybe because there weren’t people to supervise this work in anthropology in Greece yet at that time and also something which is sometimes still the case, people, scientists are very cautious or afraid of getting involved themselves into these political issues by supervising something which somehow is perceived as it challenges the national certainties of what is Greek and how is “greekness” expressed. So going abroad it gave me all these perspectives and gave me the chance to distance myself from this and then come back with a different understanding, I think a lot more critical towards myself, my previous past and my role as a local or as a researcher, in order to take the perspectives I took.
(музика)
[Илина]
Александра е исто така антрополог, етномузиколог и музичар. Образувана е во Грција и Британија, и со големо теренско искуство од Иран. Нејзината семејна историја е сепак многу посложена од онаа на Јанис, толку живописна што од неа лесно може да се сними филм. Патот на приказната води од Мала Азија во 1920-тите, преку Воденско, Чехословачка, Узбекистан во поранешниот Советски Сојуз, Топанско поле во Скопје, тогашна Југославија, па назад во Грција, овој пат во Атина. Ја замоливме да нè поведе низ хронологијата.
[Alexandra Balandina]
A: OK. So, first of all my father is Russian and this is the simple part of my family history… and I was born in the former Soviet Union in Tashkent, Uzbekistan. This is my father’s history which is related again to my mother, Tashkent is related to my mother and I will explain how. My grandfather, my mother’s father he is a Pontic Greek and he came to Greece from Minor Asia at the age of four with his family during the compulsory exchanges of population between Greece and Turkey in the 1920es. So Pontic Greek this is a Greek ethnic group from the Black Sea.
When he came to Greece he actually became Greek, he spoke only Pontic which has Greek roots and he spoke also Turkish, he loved also Turkish music, he would listen to classical Turkish music. I tried these days to find the cassettes that he was listening some 40, 50 years ago and see exactly the type of music he liked. So when he came to Greece in the twenties he learned Greek later on and he settled in Ida which in Macedonian is called [Straishta] Vodensko, and it’s the birth place of my mother and also the birth place of my grandmother, my mother’s mother. This is Ida or a small village near Edessa and it’s near the Greek northern Macedonian borders. So my grandmother, her name is Elefterija or the Macedonian name Slobodanka, she was brought up in a Slavic speaking family and she spoke only Macedonian and she didn’t speak any Greek before going to school, like my grandfather, she also learned Greek in school.
So because my grandparents they were communists during the civil war in Greece which was after the World War Two, and they belonged as communists in ELAS, it is a communist party, they had to flee Greece and they settled in Soviet Union as political refugees. But the family of my mother was at that time separated. So the grandparents they went to Soviet Union and all the children they went to Czechoslovakia because Czechoslovakia it was a socialist country and it was considered safe for the children of the communists. So after living five years in… in… how do you call this… school for small children, the kids they went to Soviet Union to find their parents. And it was there my mother at the age of twenty, she met my father, they got married and this is how me and my brother were born and at the age of three we left Soviet Union and we came to Macedonia. So why we decided to come… why my mother decided to come to Macedonia?
I.J: Then it was Yugoslavia.
A: Then it was Yugoslavia, yes, thank you for making that clear. So why my mother decided to come to Yugoslavia? First of all, the Russians they wouldn’t let my father leaving Russia to come to Greece. Whereas Yugoslavia because it was socialist country, my father would get the permission from Soviet Union much easier because at that time Soviet people they need permission to leave the country. This is one reason. Another reason was that my mother felt close to the Greek borders and all of her brothers and sisters they came to Greece but most importantly it was because Macedonia its country… not the country but she felt very… very… how to say comfortable being in a place where her mother originated from. Of course her mother was born in the Greek part of Macedonia but nevertheless she already had some relatives in the… in Macedonia, in Yugoslav part of Macedonia. So she had cousins, she had aunt and yes… and this was easy for her as a choose. Also it was a very good destination for my grandmother and my grandfather because at that time Greece wouldn’t give pensions to Greek refugees who would return from the Soviet Union. Whereas Yugoslavia at that point they would give pensions. So my grandmother Elefterija with her husband Yorgos they came to Macedonia and one of the reasons it was also this. Not only the origins, not only feeling at home, but it was also economic reasons as well.
[Илина]
Кога дошла во Скопје Александра имала три години. Кои се нејзините спомени за овој период?
A: Yes. I came at the age of three and my mother said that I learned to speak Macedonian in one month. I don’t know if it is true or not. And when my father came… because my father came later, after seven or eight months because of the bureaucracy, he said that he was learning Macedonian from me.
[Илина]
Дали семејството било трауматизирано што морало да го напушти Ташкент?
A: No, no, no. Because you know in Yugoslavia at that point we had a socialist state that would provide us everything we needed. We had free housing, we had very good health system, we had free schooling, my mother was employed after a year in public hospital so everything was really, really… in terms of a life it was really good. But also we lived in a neighborhood and in a building where most of the people living there would come…would be also Macedonian Greek refugees from Soviet Union. So we were not really alone. There was a community let’s say of Macedonian Greek refugees that we belonged to by living in the same building with them. So they found each other let’s say in a way…
A: You know all my friends they were Macedonians, so I never felt very much different
[Илина]
Дали и денес одржува контакт со некои од нив?
A: Yes. Well you know, Facebook helped a lot to establish a communication after many years because when I left in 1988 it was very difficult to keep the communication. And I would come thou every second year to Macedonia in the early nineties and this was the way to keep my relations with my friends. But now the last let’s say ten years Facebook is very helpful. Yes, I do have some very good friends in Macedonia.
[Илина]
Во 1988 родителите на Александра одлучуваат да се вратат во Грција. Но не во селото од кадешто потекнуваат.
A: No. Nobody returned to my mother’s village because we did had some lands but this lands were bоught by the government and they used that to build some kindergarten, so we didn’t had any lands to return in that village. My mother’s twin sister, she came to Athens and that’s why my mother decided to come to Athens. And her other three brothers they went to Thessaloniki.
[Илина]
Тогаш Александра имала 16 години. Како се сеќава на повторно новата ситуација во којашто се нашла?
A: I remember that all our staff from our apartment from Topansko Pole were put in a truck and I was coming to Greece with that specific truck with all our stuff in the truck. And it was… I felt very sentimental and very sad because I said – how it is possible all my life, thirteen years to fit in a truck. This is what I thought at that time. Obviously is not thirteen years in a truck, it was the material things in a truck which by the way, some of them we also have… a very big furniture, we have also kept them because they are very good quality, and I have kept also the piano from that truck. Yes. So coming to Greece I think it was difficult for me as a teenager because first of all separation from my friends it was a trauma for me. And also it was a trauma coming to Greece and announcing that I am Macedonian or coming from Macedonia, not Macedonian… Announcing that I was coming from Macedonia, people not understanding what I mean. Because at that time Yugoslavia at that time still existed, there was no issues about the name of Macedonian state, so when I would say Macedonia, my friends you know at the school they wouldn’t understand what I would refer to. And in the nineties in Greece there was a wave of Albanians coming also to Greece and you would feel in the air that… you know Greece it was the country where we didn’t have much ethnic diversity. So we would have of course also the refugees, the Greek refugees returning from Soviet Union but first let’s say different ethnic groups coming back… coming inside the country, I am sorry, were Albanians. So I would feel in a way that they would… my friends they would treat me as a foreigner as they would treat Albanians, also… although my mother was Greek. But because I would accentuate my experience living in Yugoslavia, in Macedonia, this is what they saw in me.
(музика, Вања Лазарова, Што да правам, што да чинам)
И: Можеби ова е добро место да преминеме на македонски, малку да те чуеме како зборуваш…
А: Ајде.
И: Сега после сето ова што го раскажавме, а што е всушност во голем дел твојот живот дали ти можеби си се одлучила да студираш антропологија токму мотивирана од овие процеси низ кои што ти самата си поминала за да можеш и подобро да ја разбереш и сопствената семејна и животна историја? И како се чувствуваш денеска? Дали можеш да кажеш да кажеш дека припаѓаш на една или на сите овие заедници?
А: Како се вика destiny на македонски, потсети ме, те молам?
И: Судбина. Судбина.
А: Судбина.
И: А користиме и к’смет.
А: К’смет, да. Турски. Да, да. Види, ја мислам дека антропологија беше мојата судбина. Некако и јас choosed… и јас ја изберев антропологија, но и антропологија ме избере мене. Разбираш?
И: Да.
А: Некако се случи така. Затоа што во девеесетите години во Грција немавме толку многу добри информации за што е антропологија, што… што ќе изучуваме, што ќе бидиме понатаму. Па некако така, тоа што го разбирав ја од што е антропологија повеќе нешто можеби сум прочитала една страница негде, значи некако се осеќам дека ми беше судбина, да… дека и антропологија ме одбра мене. Сега како се чувствувам јас… види, мислам дека секогаш зависи и од тоа каде живеам, каде… каде живеам понекогаш. На пример кога си отидов од Македонија, кога дојдовме во Грција се осеќав и Русинка и Македонка и Гркинка. После кога отидов да студирам во Англија и отидов на пример да истражувам за персиската музика во Иран, кога се вратив од Иран сакав да викам дека се чувствувам културолошки Иранка. Значи сите тие култури што јас ги доживеав во својот живот, јас ги носам во себе. И македонската и иранската и руската и грчката. Сега последните дваесет, триесет години живеам во Грција. Значи грчкиот идентитет, да речеме ми е многу поакцентиран.
(музика од проби на Александра, модална музика)
[Илина]
Александра свири на ориентални перкусии – томбак, даф и бендир – и е член на големиот Меѓународен оркестар при Националната грчка опера, кој има 25 членови, меѓу кои бегалци од Сирија, Иран и Ирак. Свират модална музика, од регионот на Медитеранот и на средна Азија. До сега не свиреле македонски песни, но таа има најмалку една на ум.
А: Да ти кажам право јас македонската музика ја запознав веќе кога си отидов од Македонија во Грција. Значи во Македонија слушавме популарна музика меѓународна повеќе во тие времиња. Па така се запознав со македонската традиционална музика во Грција. Едната песна… една песна што ја сакам многу е на Вања Лазарова, песната на Вања Лазарова што се вика „Кој ти ги даде тие црни очи“. Ја сакам многу, да.
….
(пее)
Б: Кој ти ги даде море тија црни очи
Дај ми ги, лудо младо, за мене
Дај ми ги, прва севдо, за мене.
Извинете за гласот, јас не сум пејачка (смеење). Јас свирам на удирачки инструменти, така што гласот не ми е толку добар, но ја испеав песната стварно со срце во душа.
(музика од проби на Александра, модална музика)
[Илина]
Слушајќи ја приказната на Александра се обидов да сфатам дали имало момент кога нашите животни патеки можеле да се сретнат. Кога таа дошла во Македонија, јас сум била тука, но набргу сум заминала за Грција. Кога сум била во градинка во Атина, таа била во градинка во Скопје. После јас сум била во основно во Грција, таа била во основно тука. Таа останала до шеснаесет во Македонија, а јас во неа се вратив некаде на десет. Повторно сме можеле да се сретнеме, кој знае, можеби некогаш сме се разминале на скопскиот плоштад, како две паралелни животни приказни кои многу години подоцна ќе се спојат. А сме учеле и во исто средно школо, Јосип Броз.
И: Кога така ќе ги поставиш работите е многу интересно, знаеш како паралелни животи, а всушност на ист простор и со… сега не можам да кажам со слична судбина затоа што твојата приказна е многу посложена, но сепак знаеш емотивно многу слично стојат работите. Затоа што јас се потресувам кога ќе слушнам грчка музика или кога ќе помислам на Грција, ти сигурно имаш емотивна врска еве како што самата кажа со Македонија, значи ова се некои интересни флуидни приказни кои што се како морето, знаеш, една во друга се… се влеваат.
А: Јас сакам нешто да кажам, не знам дали тоа можеш да го употребиш или не, но би сакала да кажам нешто што го сакам многу во Скопје и веќе не постои. Јас го сакам многу стариот Камени Мост во Скопје. Еве сега ми доаѓа да плачам (плаче) дека кога дојдов после десет години, јас не бев во Скопје до пред две години. Дојдов после десет години. Последниот пат бев во две илјади и деветта, после ја родив ќерка ми, не можев да дојдам и така дојдов после десет години. И кога го видов Камениот Мост (плаче) што ги сменија камењата, стварно многу ми беше жал. Еве и сега се потсеќам, се осеќам дека нешто ми украдоа (плаче). Нешто од своите спомени, од мојот живот, од мојата култура и стварно многу ми е жал (тишина и плачење).
[Илина]
Ѝ се придружив на Александра во плачењето. Таа за Камениот мост, јас за игралиштето во мојата некогашна атинска населба, на чие место најдов мал трговски центар кога се вратив 27 години подоцна, во 2003. За флуоресцентно розевите гумички кои мирисаа на мастика, и за благото што се јадеше со лажиче во студена вода со вкус на мастиха, со х. Звуците на машината за куцање на татко ми и неговото викање по телефон додека диктираше известувања за Нова Македонија. За безгрижното детство и за времето што се менува и нè менува.
[Илина]
Софија е најмлада од моите соговорници. Таа нема семејни врски со Македонија, и живее далеку од границата, во Атина. Но пред неколку години патот ја носи во соседна земја во која не била никогаш претходно.
S: I came here for the first time in 2014 due to love and art. I came in order to participate in the artist meeting that was organized by Fotini Guseti who set this wedding or artwork or both at Krushevo. I didn’t know her back then and this art was crucial for my appreciation of her work in general, and for the friendship that we have developed since then. It was also crucial for the topic of my PhD in social anthropology, and as it seems for my life as well, since I’ve been living between Athens and Skopje in the past two years now.
[Илина]
Пред да тргне сама од Крушево за Скопје стравувала на што ќе наиде. Годината е 2014, а во центарот на градот неколку години претходно е поставен голем споменик на Александар Македонски.
S: I like traveling alone. I get to talk to people more this way and that’s how I came to Skopje right after the wedding in Krushevo, knowing almost nothing about the city. I only had this impression this fear that people might be hostile because I’m Greek. I was very, very wrong. I got into discussions with total strangers about their seasonal work or their vacation in Greece, their Greek ex-partners or relationships, about Skopje 2014 that was getting build around us..
I really felt welcomed. Until this day I never had problems, people like to tease me of course, but I have seen that humor is often used in uncomfortable situations. When the country had to change its name people were ironically thanking me and the Greek government for making them ‘north’ and for willingly taking the place of poor and underdeveloped south.
[Илина]
Никогаш претходно го немала видено Скопје, дури ни на фотографии. Но населбата кадешто се сместила – во близина на Олимписки базен, необично ја потсетувало на нејзината атинска населба.
S: I really like the city of Skopje, I find the architecture, the modernist architecture, stunning. And when i came here for the first time I had this strange feeling of familiarity with the city although I had never seen even pictures of it before. When my mother visited me, she said ok now I understand why you like the city. I spend the first years of my life in an apartment that was in a group of buildings that looked very similar to what you can see here. For example those around Olimpiski (Olympic swimming pool). That is, almost identical buildings, not very big with open public s paces in between that allow big parcel of sky to each window where people can gather and children can play.
[Илина]
Софија е антрополог која се интересира за современата уметност, но и самата има учествувано на изложби и на перформанси. Многу бргу се поврзала со тукашната уметничка сцена и добива покани за соработки. Паралелно со ова ја работи и својата докторска, споредувајќи ја уметничката продукција на Атина и Скопје.
S: I’m very glad that I have had a chance to participate in art exhibitions and events in Skopje. First was “Pod zemja polesno se dishe” in Skopje. It is an underground festival, it’s literally underground, and it takes place every year in a parking under Gradski zid. It is organized in a collective and non-institutional way by a group of people that are also friends. In the festival we exhibited a part of a work Indigo. It is a video that was made together with an artist Alexandra Anagnostopoulou, and it was inspired by Greek conspiracy theory, about children born in April 1983. Both Alexandra and I were born in that month, and we were surprised by how a generation was presented by the media as a gifted children generation that will save Greece from some hypothetical enemies. At the same time they are under the threat of some secret powers.
[Илина]
Прв пат ја видов Софија во уметничка акција на изложба во април 2019 во МКЦ, каде на софра служеше традиционални јадења со ѕидарски алатки. Главен елемент притоа беше белиот сос бешамел, кој како малтер покриваше се – и гравчето и бурекот.
S: Bechamel is a photo essay. It’s an installation and a performance that draws links between béchamel sauce, neo-classicism, eclecticism, nationalism and patriarchy. Reflecting on the cities of Athens and Skopje, through Nikolos Tselementes cook books, it deals with memory management as well as forms of silencing and concealing in regards to food, gender roles and the city.
S: I did this performance also in Athens, and it was…In Athens it was very special because that was presented in a cultural center, about traditional dances and traditional costumes, and people meet there weekly. So, they did not realize from the beginning that this is an art work and that I’m а performer there, because every week they have buffet, so they thought I was this week’s buffet. And they were complaining about how little food we had, about having to wait for me to serve the whole thing with this procedure that I was following, with the tools. Why we don’t have enough plates this time. But when they were realizing that it’s an art work they would come and say ok, this is good, thank you for showing it.
[Илина]
Софија вели дека е фасцинирана од приказните и уметноста кои ги доведуваат во прашање фиксираните идентитети. Кои прават луѓето со различно потекло да се чувствуваат поблиски едни со други. Тоа што е во врска со човек кој не е Грк е уште една манифестација на тоа колку е тенка границата помеѓу личниот живот, уметноста и истражувачките интереси.
Како да се зближат нашите народи?
S: It is hard not to fall into clichés, but I do believe that it could be done by traveling or by sharing films, literature, music, art, stories, by establishing collaborations and looking for chances to come together. Things like this podcast for example.
S: I want to thank you for this invitation. It has really been a pleasure and it has also been a great opportunity to reflect on why I like what I like about this city, on what I do here and what position I speak from.
[Илина]
Работењето на оваа епизода ме поттикна да влезам во трагата на девојчето кое седеше со мене во клупа во грчкото школо, а живееше во комшии, мојата најдобра другарка од тоа време, Јоана. Ја немав видено од 2003, кога последен пат бев во Атина. Некое време се допишувавме, најпрвин на грчки па на англиски, но потоа ја загубив. Го прекопав интернет, но ниту една Јоана што ја најдов не беше таа. На крај ја замолив Софија да се јави на стариот фиксен број кој го имам запишано во едно прастаро црвено тефтерче, кое во меѓувреме ги преживеало сите селења.
(автентично снимен телефонски повик; зборување на грчки)
На телефонот одговори мајката на Јоана. Софија вели дека таа најпрвин се збунила, па се израдувала. Прашала како сум и колку деца имам. Ги поздравила и моите родители. И најважно, ѝ дала телефон од Јоана, која навистина нема ни Фејсбук, ни Инстаграм и Твитер.
(музика)
Се слушнавме со Јоана. Таа вели дека нема многу спомени од нашето детство и се чуди на деталите кои јас ги памтам. Изгледа задоволна од животот – има убаво семејство и работа што ја сака. Taтко ѝ починал и ја продале куќата крај морето каде одевме лете. Сакаме нашите деца да се запознаат и да ја знаат вредноста на пријателствата.
Наскоро ќе се видиме, можеби веќе следната пролет.
Песна (Маргарита Зорбала), Otan, mia anixi (Кога една пролет)
“Кога една пролет ќе дојдеш да ми ја стегнеш раката, мој стар пријателе…“
Јас сум Илина Јакимовска. Продуцент: Бојан Угриновски. Соработник на транскрипција на материјалите – Ана Ашталковска Гајтановска.
Ова е последната, десетта епизода од првата сезона на подкастот „Обични луѓе“. Ќе направиме мала пауза па ќе продолжиме. До тогаш – чувајте се.